Osmanlı periyodunda, küçük bir kıvılcımla başlayıp, ahşap meskenler, rüzgar ve dar sokakların da tesiriyle devasa alevlere dönüşen yangınlar, İstanbul’un birçok yerinin tekrar inşa edilmesine de neden oldu.
İmparatorluk, bu felaketle çaba için cami avlularına ve kamusal alanlara su depoları inşa ederek, yangına erken müdahale etmenin yollarını aradı. Cami avlularına yapılan su depoları, yangın başladığında alevleri söndürmenin en süratli ve tesirli yolu haline geldi. Kentin stratejik noktalarına yerleştirilen havuzlar, yangınlarla uğraşta kıymetli rol oynadı.
Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesinde (FSMVÜ) Kültürel Mirasın Korunması ve İdaresi Programı’nda yüksek lisans yapan, tarih mezunu İstek Ulaş, araştırma projesini Osmanlı’dan kalan İstanbul’daki yer altı yapıları üzerine gerçekleştirdi. Ulaş, çalışmasında Osmanlı devrinde alevlerle gayrette kıymetli bir yeri olan yangın havuzlarına yer verdi. Ulaş’ın çalışması “Osmanlı Evrakları Işığında İstanbul Yer Altı Yapıları” başlığında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından kitap haline getirilerek yayımlandı.
?
6 TANESİ BUGÜNE ULAŞAMADI
Ulaş’ın tek tek gidip incelediği Ayasofya, Sultanahmet, Şehzade, Fatih, Süleymaniye, Pertevniyal Valide Sultan, Hekimoğlu Ali Paşa ve Gazi Atik Ali Paşa mescitlerinin avluları ile Fatih’teki Babıali bahçesindeki yangın havuzları bugüne kadar varlığını sürdürerek tarihe tanıklık yapıyor.
Yeni, Nuruosmaniye ve Laleli mescitlerinin avluları ile Salkımsöğüt, Kumkapı ve Beyazıt’taki yangın havuzları ise yapılaşma, bakımsızlık üzere nedenlerle bugüne ulaşamadı. Bu havuzlar, bulundukları alanlara binalar, yeşil alan, yol ve meydanların yapılmasıyla kayboldu.
KENT HAFIZASINA KAZANDIRILMALI
AA muhabirine konuşan İstek Ulaş, Osmanlı’nın kentin mimari dokusunu bir anda küle çeviren yangınla çabada aldığı en büyük önlemlerden birinin su temini olduğunu söyledi.
Suyu depolamak ve muhtaçlık halinde en yakın yangın yerine ulaştırmak emeliyle selatin mescitleri ve kilise bahçelerine, kamusal alanlara ve meydanlara yangın havuzları inşa edildiğini anlatan Ulaş, “Osmanlı arşiv dokümanları, kaynaklar ve haritaları inceleyerek tarihi yarımada bölgesinde 15 yangın havuzu tespit ettim. Bunların yapıldığı yerleri gidip incelediğimde günümüzde 9 adedinin varlığını sürdürdüğünü gördüm, 6 tanesi ise kayıp. Ayasofya, Sultanahmet, Şehzade, Arap, Fatih ve Süleymaniye mescitlerinin yangın havuzları günümüzde var.” sözlerini kullandı.
Ulaş, Osmanlı devrinde inşa edilen yangın havuzlarının kent hafızası için değerli kültür varlıkları ve su mimarisinin değerli yapıları olduğunun altını çizerek, “Yangın havuzları, yarı gömülü yahut tamamı yer altında olmak üzere yer altı yapıları olarak sayılabilir. Geçmişte yangınlara karşı inşa edilmiş yangın havuzlarının kent hafızasına tekrar nakşedilmesi için tahminen yerleri tanıtım afişleriyle belirtilebilir.” diye konuştu.