Cezayir, Suriye rejiminin Arap Birliği’ne geri dönmesini istiyor.
Bazı Arap ülkeleri ise geçmişte sivillere yönelik hücumlar nedeniyle bu teklife karşı çıkıyor.
Bu durum karşısında Cezayir, Arap ülkelerini kırmadan, uzun müddettir boş olan Suriye koltuğunun doldurulmasını sağlamak istiyor. Böylelikle, Arap dünyasının saflarının birleştirilmesi hedefleniyor.
“Esad’ın olmaması, ortak Arap çalışmalarına ziyan veriyor”
Kasım ayının başlarında düzenlenecek Arap Birliği Tepesi’nin mesken sahibi Cezayir, iç savaş nedeniyle 12 Kasım 2011’de üyeliği askıya alınan Suriye’nin üye olarak geri alınmasına dayanak veriyor.
Cezayir Dışişleri Bakanı Ramtan Lamamra, 22-26 Temmuz tarihlerinde Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun’un özel temsilcisi olarak Irak ve Suriye’ye gerçekleştirdiği ziyaretin son durağı başşehir Şam’da, Esad rejiminin Arap Birliği’nde olmamasının ortak Arap çalışmalarına ziyan verdiğini savundu.
“Arap idaresinde Suriye de olmalı”
Arap Birliği Doruğu’nun 1-2 Kasım’da Cezayir’de düzenleneceğini belirten Lamamra, “Suriye’nin Arap Birliği’nde olmaması ortak Arap çalışmasına ziyan vermektedir. Arap idaresinde Suriye de olmalı.” sözlerini kullandı.
Cezayir Cumhurbaşkanı Tebbun da 31 Temmuz’da lokal medya temsilcileriyle gerçekleştirdiği görüşmede, Suriye’nin Arap Birliği’ndeki koltuğuna “birliğin kurucu üyesi” olarak uygun olduğu istikametindeki telaffuzlarını yineleyerek, Suriye’nin geri dönüp dönmeme konusundaki kesin kararın şimdi belirlenmediğini açıkladı.
“Parçalanmış Arap dünyasının yine birleşmesi için…”
Tebbun, 27 Kasım 2021’de yaptığı açıklamada ise “Aslında Suriye’nin dorukta olması gerekiyor. Bir Arap Doruğu düzenlediğimizde, bunun parçalanmış Arap dünyasının tekrar birleşmesi için kapsayıcı olmasını istiyoruz.” demişti.
Safları birleştirme çabaları
Cezayir, Suriye’nin Arap Birliği’ne dönüşünün Arap saflarının birliğini sağlama çerçevesinde olduğuna inanıyor fakat bu dönüşün, Arap saflarının yakınlaşması olmadan gerçekleşmeyeceğinin farkında.
Birçok Arap ülkesi ile Şam rejimi ortasında yakınlaşma hareketlerinin yaşandığı bu süreçte, Cezayir’in boş olan Suriye koltuğunun Esad rejimine geri verilmesi tarafındaki dileği şimdi kabul görmüş değil.
Arap Birliği Parlamentosu Dış Bağlantılar, Siyaset ve Ulusal Güvenlik Komitesi Lider Yardımcısı Abdülkerim Kureyşi, bir mühlet evvel Cezayir Ulusal Radyosu’na yaptığı açıklamada, “Cezayir, Cumhurbaşkanı Tebbun yahut Dışişleri Bakanı’nın Arap ülkelerine yaptığı ziyaretler üzere ataklarla tek bir şeyi hedefliyor, o da Arapların tekrar birleşmesi.” tabirlerini kullanmıştı.
Cumhurbaşkanı Tebbun’un açıklaması
Kureyşi, Arap dünyasının önemli bir parçalanmışlık hali yaşadığına dikkati çekerek, “Arap dünyası, Avrupa Birliği’nde olduğu üzere ittifakla meseleleri çözmesi beklenirken, milletlerarası tehditler karşısında kendisini çaresiz kılan bir parçalanma durumu yaşıyor.” görüşünü lisana getirmişti.
Bu çerçevede Cumhurbaşkanı Tebbun, lokal basına verdiği röportajda, “Cezayir’in bir sonraki tepeye konut sahipliği yapmaktaki emeli, Arapların yine birleşmesidir. Bu noktada birinci adımı atan da Cezayir’dir.” dedi.
Suriye’nin koltuğuna geri dönme probleminin çözülmediğini ve değerlendirildiğini vurgulayan Tebbun, ülkesinin “Araplar ortasında bölünmeye yol açacak hiçbir şey yapmayacağını” kaydetti.
“Düşünmek için mühlet aldılar”
Tebbun, Suriye tarafının Arap Birliği’ne dönmesi konusunda rastgele bir ısrarı olmadığını ima ederek, şöyle devam etti:
“Suriyelilerin kendileri, Araplar ortasında daha fazla bölünmeyi körüklemek için bir sebep olmak istemiyor. Düşünmek için mühlet aldılar, Arap ülkeleri de düşünüyor, biz de düşünüyoruz.”
Suriye rejimi başkanı Esad, haziran ayında Russia Today kanalına verdiği bir röportajda, Arap Birliği’ne dönme isteğinden bahsetmekten kaçınarak, “Arap Birliği Tepesi’yle ilgili en değerli şey, bunun Cezayir’de gerçekleşiyor olmasıdır.” demişti.
Cezayir’in Suriye tutumu
Rejimlerin “meşru olmayan yollarla değiştirilmesini” reddeden bir dış siyaset prensibi benimseyen Cezayir, Arap Birliği’nin 2011’de iç savaş nedeniyle Suriye’nin üyeliğini askıya alma kararına çekimser kalmıştı.
Suriye’de iç savaşın en kanlı periyotlarının yaşandığı Mart 2016’da Esad rejiminin o dönemki Dışişleri Bakanı Velid el-Muallim Cezayir’e bir ziyaret düzenlemiş, bundan kısa müddet sonra da nisan ayında periyodun Cezayir Dışişleri Bakanı Abdulkadir Mesahil de Şam’a iadeiziyarette bulunmuştu.
Bakan Mesahil, Şam ziyaretinde, ülkesinin Suriye’nin istikrarını ve güvenliğini önemsediğini, toprak bütünlüğünü ve halkın birliğini korumak için “teröre karşı” savaşını desteklediğini açıklamıştı.
Cezayir Dışişleri Bakanı’nın Şam ziyareti
Bu bağlamda Suriye ile münasebetlerini kesen birçok Arap ülkesinin bilakis mevcut Cezayir Dışişleri Bakanı Lamamra’nın Şam ziyareti, iç savaşın başladığı 2011’den bu yana Cezayir’den Suriye’ye düzenlenen en üst seviye ikinci ziyaret olarak dikkati çekti.
Lamamra, Cumhurbaşkanı Tebbun’un özel temsilcisi sıfatıyla Şam’da rejimin Dışişleri Bakanı Faysal el-Mikdad ile görüşmüş ve Esad tarafından cumhurbaşkanlığı sarayında kabul edilmişti.
Cezayir Dışişleri Bakanlığı, Lamamra’nın Irak ve Suriye ziyaretlerinin, “Önümüzdeki Arap Birliği Doruğu başta olmak üzere ikili iş birliğini güçlendirme ve ortak çıkar hususlarını tartışma” emeli taşıdığını duyurmuştu.
‘Şekilsel değil, başarılı bir Arap Birliği’ vurgusu
AA’nın haberine nazaran, Cezayirli siyasi analist ve milletlerarası hukuk uzmanı İsmail Halafallah, “Cezayir’in Suriye’deki krize ait hali başından beri netti ve bugüne kadar da değişmedi.” dedi.
Cezayir’in “şekli” değil “başarıya ulaşmış” bir Arap Birliği Zirvesi’ne mesken sahipliği yapmak istediğini vurgulayan Halafallah, “Bu da fakat Arap dünyasının saflarını birleştirmekle gerçekleşecektir.” değerlendirmesinde bulundu.
Halafallah, Cezayir’in milletlerarası arenada gerçekleşen meydan okumaların Arap dünyasına çok riskli yansımalarının olacağına inandığına dikkati çekerek, “Bu meydan okumalarla başa çıkmak da Arap dünyasının saflarının birliğiyle olabilecektir. İşte Cezayir bu prensipten yola çıkarak, Suriye’nin Arap Birliği’ne geri alınmasını istiyor.” dedi.
Suriye rejimi ile olağanlaşma adımları
Arap dünyasının, Suriye koltuğunun Esad rejimine verilmesi noktasında yaşadığı bölünmüşlüğe işaret eden Halafallah, “Cezayir, bu noktada Arap başşehirleri ortasında bir kriz ve parçalanmışlık durumunu inkar etmiyor lakin bunu çözmeye çalışıyor.” diye konuştu.
Arap Birliği Tepesi, 2020 ve 2021’de koronavirüs salgını sebebiyle yapılamamıştı.
Temmuz 2021’den bu yana Ürdün, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Bahreyn ve Mısır başta olmak üzere Arap ülkelerinin Suriye rejimi ile olağanlaşma adımlarının hızlandığı görülüyor.
“Mısır, Suriye’yi Arap Birliği’ne alma eforlarını ikiye katladı”
Fransız Jeune Afrique mecmuasında temmuz ayı sonunda bahse ait yayımlanan bir raporda, şu tabirlere yer verilmişti:
“Bahreyn, Aralık 2021’de Şam’a büyükelçisini geri gönderdi. Ürdün, Suriye ile kuzey hududunu açarken, Suudi Arabistan, Esad rejimi ile irtibat çizgilerini dolaylı olarak yine kurdu. Mısır ise Suriye’yi Arap Birliği’ne geri alma istikametindeki uğraşlarını ikiye katladı.”