Alp Buğdaycı’nın önerdiği makaleler şöyle:
“İlk başta 2024 Nobel İktisat mükafatı sahibi Daron Acemoğlu’nun yeni yayınlarıyla başlayacağım. Acemoğlu’nun bu sene yayınlanan muazzam makalesi, 110 ülkeden yüz binlerce farklı kişiyi kapsayan devasa bir bilgi setinden yararlanarak; demokratik siyasal kurumlara maruz kalan insanların, kalmayanlara kıyasla daha demokratik bir kültüre sahip oldukları ve bunun sebebinin de demokratik kurumlara maruz kalması olduğunu göstermektedir. Öteki bir deyişle, özgürlükçü ve başarılı demokratik kurumlar, resen istek üretme kabiliyetlerine sahiptirler”
“Bu sene yayınlanan diğer bir Acemoğlu ve diğerleri(2024) ise Türkiye’de 2023 Cumhurbaşkanlığı seçimleri üzerinedir. Makalede Rte’nin yine seçilmesinin sebebi ele alınmaktadır; başka bir deyişle, RTE’nin yine seçilmesini türk halkının otoriteryen başkan tercihine mi yoksa akp rejiminin ekonomik ve toplumsal maliyetinin gerçek boyutuna işaret edecek bilgiye erişimin hudutlu olmasına mı borçlu olduğu sorusu araştırılmaktadır. Kapsamlı ekonometrik tahlile nazaran, şayet seçmenlerin hakikat bilgilere, özgür basın yoluyla erişim imkanı ve olasılıklarının olduğu senaryoda muhalefetin oyu yüzde 4.4 bir artış göstereceği ve bu konunun da seçimin sonucunu muhalefet lehinde değiştireceğine işaret edilmektedir”
“Allen ve diğerleri(2023) öbür devrimsel mahiyette bir çalışmadır. Makale, dünya tarihinde devletlerin birinci olarak ortaya çıkışının ekonomik temellerini ekonometrik olarak ele almaktadır. Ortadoğu’da, dünya tarihindeki birinci devletlerin, seçkinlerin zorla kaynak çıkartma isteğinden mi, yoksa toplumun istekli biçimde bir ortaya gelip kamu hizmetlerinin temini amacılığıyla mı doğduğunu araştırmaktadır. Makale, muazzam bir arkeolojik bilgi setine dayanarak, birinci devletlerin bir zorlama düzeneğinden çok kamusal malların temini amacılığıyla işbirliğiyle doğduğunu ortaya koymaktadır”
“Sanayi İhtilali hakkında bu son 2 senede muazzam çalışmalar yapıldı. Almelhem ve başkaları, Britanya’da 1500-1900 arasında basılmış 173,031 kitabı ekonometrik olarak tahlil eder. Mokyr(2011), Britanya’da Sanayi Devrimi’nin ortaya çıkışının en temel sebebinin bilimsel ilerleme inancına dayanan aydınlanma kültürü olduğunu(Mokyr, Industrial Enlightenment der buna) tabir etmektedir. Bu çalışma, birinci sefer Mokyr’ın bu ünlü tezi hakkında kapsamlı ampirik deliller sunmakta ve gerçekten Britanya’da Baconcu bir aydınlanma kültürünün Sanayi İhtilali öncesi, 17. Yüzyılın başında, yaygın biçimde gelişmeye başladığını, Mokyr’ın aydınlanma vurgusunun hiç de abartı olmadığını ekonometrik olarak göstermektedir. “Tour de force” vallahi”
“Heiblich ve diğerleri(2023) Kölelik ve Britanya Sanayi İhtilali ortasındaki ilişkiyi ampirik olarak ele almakta ve köleliğin Britanya’da sermaye birikimi ile endüstrileşmeyi hızlandırdığını göstermektedir. Kölelik, toplamda kişi başı düşen ulusal gelirde yüzde 3.5’lik artışa sebep olmuştu. Bu, o devir için büyük bir sayıdır: yüzde 3.5, 19. Yüzyıl başı Britanya’sında 10 yıllık kişi başı düşen ulusal gelirdeki artışa tekabül eder. Birebir vakitte kölelik, sermayedarların gelirlerindeyse ortalama yüzde 11’lik bir artış meydana getirdiği üzere; Britanya’da endüstrinin coğrafik dağılımını kıymetli ölçüde etkilemiştir. Sonuç olarak, kölelik Britanya Sanayi Devrimi’nin temel belirleyici faktörü olmasa bile, kıymetli ölçüde endüstrileşmeyi hızlandırmıştır”
“Kelly, Mokyr ve O’Grada(2023), Britanya’da Sanayi İhtilali hakkındaki kimi tezleri ekonometrik olarak test ederler. Makale, Britanya’da endüstrileşmenin düşük fiyatların ve yüksek insan sermayesinin olduğu bölgelerde başladığını tespit ederek, Allen(2009)’in ünlü yüksek fiyatlar teorisini çürütmektedir. Birebir vakitte kömürün endüstrileşmede pek belirleyici bir tesiri olmadığı gösterildikten sonra, bilinenin bilakis, endüstrileşen bölgelerde 19. Yüzyıl başlarında hayat standartlarının aslında arttığını göstermektedirler”
“Rosenberger ve diğerleri(2024) bence inovasyon tarihi hakkında oldukça devrimsel bir çalışma yaptılar. Kendileri çok büyük bir bilgi seti kullanarak Sanayi İhtilali sırasındaki inovasyon ağını, yani öteki alanlarda spill-over tesiri yapmış teknolojileri modellerler. Çalışma, birinci kere Sanayi İhtilali hakkında bütüncül bir inovasyon network’ü ortaya koymaktadır.(2. Resim) Ayrıyeten çalışma, Britanyalı Mucitlerin bu devirdeki en büyük avantajlarından birisinin de bu inovasyon ağının ortasındaki teknolojilerde çalışmaları olduğu, yani sıklıkla olumlu spill-over tesirlerinden faydalanabildiklerini ortaya koyar ve bu olgunun da Britanya’nın Kıta’da Sanayi Devrimi’nde liderliğini kıymetli ölçüde açıkladıklarına dikkat çekerler. Mesela, Britanyalı mucitlerin, Fransız mucitlere kıyasla inovasyon ağındaki merkezi pozisyonları, Britanya ile Fransa ortasındaki Sanayi Devrimi’ndeki ortalama büyüme farkının en az yarısını açıklamaktadır. Hülasa, 1. Sanayi Devrimi’ndeki liderliği İngiltere, kıymetli ölçüde İngiliz mucitlerin gerçek vakitte, yanlışsız yerde çalışmasına borçluydu”
“Rosenberg ve Curci(2024), Britanya’da Sanayi İhtilali ve kurumların bağını ezber bozucu biçimde ele alır. Britanya’da 18. Yüzyıl endüstrileşmesi ile daha evvelki öncül ekonomik faaliyetler ortasında bölgesel olarak karşıt ilgi vardır. Niçin Ortaçağ sırasında daha varlıklı olan İngiliz kentleri, 19. Yüzyılda geriye düşmüştür? Çalışma, bu sorunun karşılığının kurumlarda yattığını gösterir. Şöyle ki, kendi kendini yönetme yetkisine sajip kurumlara sahip kentler daha yüksek erken ekonomik büyümeyi yakalamıştı, fakat bu kentler 19. yüzyılda yeni endüstriyel teknolojileri benimsemede başarısız olmuştu. Makale gösterir ki: lokal özyönetimin temsili kurumların gelişimine yol açması nedeniyle, kolektif emek hareketleri kolaylaşmış ve münasebetiyle işleri sanayileşmeyle tehdit edilen personeller daha kolay organize olarak yeni teknolojilere ve yaratıcı yıkıma direnebilmişlerdi. Çünkü öz-yönetime sahip kentlerde temsil imkanları olduğundan, kolay kolay seslerini duyurabilirlerdi. Münasebetiyle Orta-çağ’da temsili siyasal kurumlara dayanan kentler, yeni sanayi teknolojilerini benimsememiş ve son analizde, öbür bölgelere kıyasla geriye düşmüşlerdi. Yani, Ortaçağ periyodunda öz-temsil hakkının bulunduğu bölgelerde zenginliğinin temelini oluşturan temsili kurumlar, 18. Yüzyılda bu bölgelerin en büyük zaafına dönüşmüşlerdi. Özetle, AJR’nin tabiriyle, bir “reversal of fortune” yaşandı”
“Cinnirella ve diğerleri(2024) çalışmalarında 19. Yüzyıl Almanya’sında, bilimsel ve teknoloji topluluklarının nasıl bilgiye erişim mâliyetini azaltarak ekonomiyi temelden etkilediklerini gösterirler”
“Bu kadar Sanayi İhtilali yeter!” diyorsanız, o vakit daha politik iktisatla alakalı hususlara kayalım. Tarih, başkanların aksiyonlarıyla mi şekillenir; yoksa önderler mi tarihin determinist güçlerince şekillenir? Ottinger ve Voigtlander(2024)’in çalışması, 1000-1800 ortası Avrupa monarklarının kâbiliyetleri ile periyotlarındaki performanslarını ekonometrik olarak inceleyerek, determinist görüşün bilakis, aslında tarihin başkanlarca formlandığı tarafında sağlam istatistiksel deliller sunar. Çalışma, birçok farklı metodoloji izleyerek titizce nedenselliği gösterir”
“Becker ve diğerleri(2022), Charles Tilly’nin ünlü “War making, state making” hipotezine Merkezi Avrupa’yı inceleyerek ampirik deliller sunat. Makale, savaşların ve çatışmaların daha temsili kurumların doğuşuna sebep olduğunu ve daha büyük mali kapasiteleri doğurduğunu göstermeye çalışır. Ancak yeniden de genel Avrupa kapsamında savaşlar her vakit birebir tip kurumsal gelişmeyi de doğurmuyordu. Bu mevzuyu Cox ve diğerlerinin(2023) makalesi çok sağlam biçimde gösterir”
“Cantoni ve diğerleri(2024), mali kapasitenin nasıl Avrupa Devletler sistemi içerisinde konsolide olabilmek için belirleyici faktör olduğu hakkında ampirik ispatlar sunar”
“Yine tıpkı muharrirler, yeniden 2024’deki bir öteki çalışmalarındaysa, Fransız Devrimi’nin getirdiği yeni dinamikler sonucu Kutsal Roma İmparatorluğu’ndaki siyasal kurumların gerileyip bölgelerin özgürleşmesinin kültürel normları çok kıymetli ölçüde değiştirdiğine ekonometrik olarak belgelemektedirler. Alman bölgelerindeki 44 milyon ismi inceleyerek, Fransız Devrimi’nin getirdiği siyasal kurumlardaki değişim sonucu insanların daha özgün ve daha az gelenekçi isimler seçmeye başladığını ve bu bağlamda Avrupa’da daha bireyci bir kültürel kimliğin oluştuğu konusunda ampirik deliller sunulmaktadır. Yani, kıta avrupa’sında 19. Yüzyılda ortaya çıkan bireyci kültür temelinde Fransız İhtilali’nin sebep olduğu siyasal kurumlardaki değişimin sonucudur”
“15.Fransız ihtilali demişken, bir diğer çalışmadan da bahsetmesem olmaz. Ottinger ve Rosenberger(2023) Fransız İhtilali’nin Amerikan kökenlerini incelemektedir. Bilindiği üzere, Fransa, ABD bağımsızlık savaşına bağımsızlık yanlısı güçler lehine asker yollamıştı ve bunlar da Washington’un altında savaşmıştır. Amerikan İhtilali muhtemelen dünyadaki birinci çağdaş cumhuriyet ihtilaldi. İşte ABD’de cumhuriyetçi akımdan etkilenen bağımsızlıkçıların yanında savaşan Fransız askerleri, onların niyetlerine maruz kalmış ve cumhuriyetçilik ideolojisiyle tanışmıştı. Bahsi geçen makale de Amerikan Savaşında Cumhuriyetçilerle savaşan askeri güçlerin, 10 yıl sonrasında Fransız İhtilali’nde Devrim yanlısı cumhuriyetçilerin en ön safında yer aldığını ve ihtilalin muvaffakiyetinde kilit role sahip olduğunu gösterir. Ayrıyeten ABD’de savaşan askerlerin memleketlerindeki öteki şahıslar üzerinde de spill-over yarattığı görülüyor. Bu konuları makale ekonometrik araçlarla gösterir. Sonuç olarak, ABD savaşında savaşıp orada cumhuriyetçi kanıya maruz kalan askerler, Fransız Devrimi’nde kilit role sahipti”
“Daha 1 ay evvel yayınlanmış bir öteki muazzam çalışma ise 19. Yüzyıl ABD’sinde gümrük korumacılığının kalkınma üzerindeki tesirini araştırır. Bilindiği üzere ABD bebek sanayi hipotezinin merkezi ve hatta doğum yeridir.(zira List bile ABD’den etkilenmiştir.) Ne var ki, çalışma, bebek sanayi kanısına dayanan gümrük duvarlarının tam bilakis ABD endüstrisinin verimliliğini azalttığını ve yarardan çok ziyan getirdiğini göstermektedir”
“Şahsen ben New Deal’a baya meraklı olduğum için, Caprettini ve Voth(2022)’un makalesini okumaktan baya keyif almıştım. Makale, hülasa, 1930’lar ABD’sindeki New Deal programının, insanları daha fazla vatansever yaptığını belgelemektedir”
“Drechsel(2024)’ün makalesi merkez bankası bağımsızlığının ehemmiyetini tarihî olarak FED üzerinden göstermektedir. Makale, Fed üzerindeki periyoda nazaran değişkenlik gösteren siyasi baskıları evvel tespit ediyor.(2. Resim) Akabinde bu baskıların enflasyon üzerindeki tesiri araştırılmaktadır. Makale, Lider Nixon’un yaptığı üzere, 1970’lerde FED üzerindeki siyasal baskının yüzde 6 artmasının tek başına enflasyonda en az yüzde 8’den fazla bir artışa sebep olduğunu belgelemektedir. Bu ne demektir? 1970’lerdeki Nixon’un Fed’in bağımsızlığını düşük faiz ısrarıyla ihlal etmesi, stagflasyonun en büyük sebebi olmuştur”
“Huneuus ve Rogerson(2024) oluşturdukları yapısal değişim modeliyle farklı ülkelerdeki farklı endüstrileşme tecrübelerinin yapısal özelliklerini incelemekte ve “premature deindustrialization” üzere hususlara ışık tutmaya çalışmaktadırlar”
“Aşık ve Mocan(2024)’in daha yeni yayınlanan bir öteki çalışması, Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çıkışının bayan cinayetleri üzerindeki tesirini ele almaktadır. İstanbul Sözleşmesi’nden çıkışın normatif bir sinyal olarak algılandığı ve bu kanal aracılığıyla yılda 70 bayan cinayetine daha sebep olduğu istikametinde ekonometrik bulgular sunulmaktadır”
“Baydar ve Cansunar(2024), kendi topladıkları yeni ve geniş bir data setinden 2. Dünya Savaşı Türkiye’sindeki Varlık Vergisi hadisesini ekonometrik araçlarla tahlil ederler. Varlık vergisinin gayri-müslim türk vatandaşları üzerindeki ayrımcı hali hakkında birtakım ampirik bulgular sunulur çalışmada. Makale hakkında benim farklı bulduğum öteki bir bulguysa, bu verginin kısa vaadede dahi devletin vergi tabanını baltaladığıdır”
“Son olarak da Rodrik ve Stiglitz’in bu sene yayınladığı ve gelişmekte olan ülkeler için yeni kalkınma stratejilerini tartıştıkları makaleleri gerçekten ufuk açıcıdır; makalenin lisanı sade ve hiç matematik yok”