Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) Devlet Liderleri Kurulu 11. Doruğu, Kırgızistan’ın başşehri Bişkek’te gerçekleştirildi. Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov’un mesken sahipliğinde “Türk Dünyasının Güçlendirilmesi: Ekonomik Entegrasyon, Sürdürülebilir Kalkınma, Dijital Gelecek ve Herkes İçin Güvenlik” temasıyla düzenlenen tepe için başkanlar Cumhurbaşkanlığı Sarayı’na geldi. Tepeye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Türkmenistan Devlet Başkanı Serdar Berdimuhamedov ve Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev ile gözlemci ülkeler olarak Macaristan Başbakanı Viktor Orban ve KKTC Cumhurbaşkanı Ersin Tatar katıldı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, dorukta yaptığı konuşmada Güney Kafkasya’da geçen 30 yıllık çatışma ve istikrarsızlık ortamının akabinde barış ve istikrara giden yolun kapılarının açıldığına işaret ederek, “Can Azerbaycan’ın vatan muharebesinde alanda şehitler vererek elde ettiği tarihi kazanımları en yakın vakitte bir barış muahedesi imzalanmak suretiyle masada da perçinlemesini ümit ve temenni ediyoruz” dedi.
‘Bu vahşeti kabul etmiyoruz’
“Gazze başta olmak üzere işgal altındaki Filistin topraklarında yaşanan soykırımın durdurulması noktasında milletlerarası toplum makus bir imtihan veriyor” diyen Erdoğan, “Uluslararası barış ve güvenliğin korunmasından sorumlu Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu toplanıp karar dahi alamıyor. Daha doğrusu almak istemiyor. Netanyahu hükümetinin ırkçı zihniyeti, Gazze’deki mezalimin gölgesinde Batı Şeria’da Filistinlileri yerlerinden etmeye ve birinci kıblemiz olan Mescid-i Aksa’nın statüsünü değiştirmeye niyetleniyor” sözlerini kullandı.
İsrail’in kan ve gözyaşını tüm bölgeye yayma amacının, Lübnan ve İran’a yönelik ataklarda da görüldüğünü belirten Erdoğan, “Türkiye olarak bu vahşeti, bu insanlık dışı katliamları kabul etmiyoruz. İsrail’i durdurmak ve 1967 hudutları temelinde başşehri Doğu Kudüs olan Filistin devletini temel alan kalıcı barışı tesis etmek için ikili ve çok taraflı platformlarda elimizden gelen uğraşı gösteriyoruz. Türk dünyasının da kararlı bir duruş sergilemesi gerektiğini düşünüyorum” dedi.
KKTC’nin katılımı
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Ersin Tatar’ı, Suşa’dan sonra Bişkek’te görmekten memnunluk duyduğunu lisana getiren Erdoğan, şöyle devam etti:
“Kıbrıs sıkıntısında Ada’daki gerçekler temelinde adil ve kalıcı tahlile erişilmesi için Türk dünyasına da kıymetli sorumluluklar düşmektedir. Kıbrıs Türk’ünün haklı davasını ne kadar sahiplenir ve onunla dayanışma gösterirsek, kendi birlik ve beraberliğimizi de o nispette kuvvetlendiririz. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin, teşkilatımızın bugünkü tepesinde onur konuğu ve gözlemci üye olarak yer alması, Türk dünyası olarak Kıbrıs Türk’ü ile dayanışma irademizin tezahürüdür. İnşallah kendilerinin en kısa vakitte tam üye olarak aramızdaki yerini almasını bekliyoruz.”
‘Adil ve kalıcı bir tahlil bulunmalı’
TDT Devlet Liderleri 11. Zirvesi’nin akabinde bildiri yayınlandı. Bildiride İsrail-Filistin ihtilafına iki devletli tahlil temelinde adil ve kalıcı bir tahlil bulunması ve tüm ülkelere Filistin devletini tanıma davetinde bulunuldu. Bildiride, ayrıyeten “Liderler Lübnan’ın milletlerarası tanınmış hudutları dahilinde toprak bütünlüğünü, egemenliğini ve bağımsızlığını açık bir halde desteklediklerini tabir ettiler” denildi.
Müze ve ulusal park ziyareti
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov’un eşi Aygül Caparova ve Macaristan Başbakanı Viktor Orban’ın eşi Aniko Levai ile Bişkek’teki Kırgız Cumhuriyeti Ulusal Tarih Müzesi’ni ziyaret etti. Emine Erdoğan, Aygül Caparova ve Aniko Levai ile birlikte Ala Arça Ulusal Parkı’nı da gezdi. Erdoğan, toplumsal medyadan yaptığı paylaşımda “Her adımımızda Kırgızistan’ın kültürel zenginlikleriyle karşılaştığımız bu özel coğrafyada, Kırgız geleneklerini yerinde deneyimledik” dedi.
Zirvede yeni bayrak
Kırgızistan’ın Aralık 2023’te değiştirilen bayrağı da dorukta görücüye çıktı. Kırgızistan’ın, Sovyetler Birliği’nden bağımsızlığını kazanmasının akabinde 1992 yılında kabul edilen bayrağı, klâsik Kırgız yurt çadırının doruğu olan sarı bir güneşi, kırmızı bir yer üzerinde 40 ışınla tasvir ediyordu. Ancak bayrağın ana ögelerinden olan ışınlar, Kırgız kültüründe “vefasızlığı” ve “hizmetkarlığı” simgeleyen ayçiçeğine benzetildiğ içini eleştiriliyordu. Yeni düzenleme ile bayrakta dalga biçimindeki güneş ışınları düzleştirildi ve ortasındaki motifin içinde yer alan çizgi sayısı çoğaltıldı.
Enerji ve ulaştırma alanında çalışmalar
Erdoğan, 175 milyona ulaşan genç ve dinamik nüfus, 1.2 trilyon doları aşan ticaret hacmi ve güçlü kültür mirasının büyük atılımlar gerçekleştirmek için birlikteliğe sağlam bir temel teşkil ettiğini belirterek, “Ticaret ve iktisat başta olmak üzere, bilim, güç ve ulaştırma üzere alanlarda potansiyelimizi ortaya çıkaracak çalışmalarda bulunmamızda yarar vardır” dedi. Erdoğan, “Enerji konusunda da tek bir kaynağa bağımlılığımızı azaltarak yenilenebilir güce daha fazla yatırım yapma maksadıyla iş birliğimizi ağırlaştıralım. Ulaştırma bağlamında ortak koridor projemizin sunduğu eşsiz fırsatlardan yararlanalım” diye konuştu.
‘Ortak alfabe, ortak istikbalimizin nişanesi’
Türk Akademisi ve Türk Dil Kurumu tarafından eylül ayında Bakü’de düzenlenen Ortak Alfabe Kurulu Toplantısı’nda 34 harften oluşan Ortak Türk Alfabesi projesi üzerinde mutabakata varılmasının tarihi bir adım olduğunu belirten Erdoğan “Ortak alfabemiz, yazgı iştirakimizin, ortak istikbalimizin ve geleceğe birlikte adım atma irademizin de nişanesidir” dedi. Erdoğan, “Türkiye, Azerbaycan ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti bu mevzuda hazır. Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan’ın yeni alfabeye geçiş için inisiyatif başlatması isabetli olacaktır” diye konuştu.
Aliyev’le görüştü
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Bişkek’teki temasları kapsamında Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile görüştü. Görüşme, basına kapalı gerçekleşti.
Macaristan’a gitti
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kırgızistan’daki temaslarını tamamlamasının akabinde ülkeden ayrıldı. Buradan Avrupa Siyasi Topluluğu Zirvesi’ne katılmak üzere Macaristan’ın başşehri Budapeşte’ye geçti.