Bazı sanat insanları vardır, her sözü kıymetli bir ders üzeredir. Söylediklerini can kulağıyla dinlemek gerekir. Yaşı kemale ermiş lakin ununu eleyip eleğini daha asmamış zira; daha çok gereksinimimiz var bu türlü sanatkarlara. Yolları uzun, evet engebeli ülkemizde. Yeniden de yılmak, yorulmak bilmezler. Türkiye’nin karanlık periyotlarında dim dik durmuşlar. Daha çok uzun yolları var.
Yakın vakitte bu türlü pahalı sanatkarlardan Zihni Göktay ile Fenerbahçe Parkı’nda buluştuk. Denize karşı kahvesini yudumluyordu. “Kahveye eşlik edebilir miyim” dedim. “Acı olsun kahvemiz”!
“Nasılsınız” diye sordum: Göktay, “Tiyatrodayım bir gün. Aziz Nesin’in bir oyunu sahneye konuyor. Ben de direktör yardımcısıyım. Aziz Nesin ‘Ben prömiyere gelemeyeceğim, genel provaya geleyim’ dedi. Üsküdar Musahipzade Celal Tiyatrosu’ndayız. Burası Darülbedayi yani her tiyatroda olduğu üzere birtakım genel provada eksikler olabiliyor, aksesuar eksiklikleri filan, o gün de bir şeyler eksik ve benim daha asabi ve titiz yıllarım, her vakit titizim de o vakit direktör yardımcılığının verdiği sorumluluk da var. Bal fıçıları mı ne eksik gelmiş. Arıların kanatlarından kimileri gelmemiş, kızlar ‘benim kanadım nerde, o nerede, bu nerede’ diyor. Sinirlendim. Bağırdım çağırdım. Aziz Beyefendi bana ‘Buraya gel’ dedi, ‘Buyrun hocam’ dedim.
‘Sen bu ülkede benim başıma gelenleri biliyor musun?’ dedi. ‘Bilmez olur muyum, ben on bir yaşından beri sizi takip ediyorum’ dedim. ‘Senin konutta odan var mı’ diye sordu. ‘Yok, bir masam var’ dedim. Aziz Nesin, ‘Onun karşısına şu yazıyı yapıştır, her sabah ona bak ‘duvarı nem, insanı gam yıkar’ dedi.
Şimdi bakıyorum Türkiye’de… Kapıkule’den ötesini de bilmiyorum zati. Turneler hariç birkaç yerden, Almanya’dan öteki bir yer görmedim zira oyunla gittik. Türkiye’de değiştiremeyeceğim şeyler için üzülmüyorum artık! Neden? Sokak düğünlerinde silah atılıyor, 15 yaralı, üç ölü! Asker uğurlamada, otoyol kapatılıyor, tüneller kapatılıyor. Bunlar çok daha sessiz, entim uygulanacak şeyler… Biz de gittik askere Haydarpaşa’dan bindik trene Sivas’ta indik. Konuttan bile uğrayan olmadı, gözyaşı olmasın diye. Nereden nereye, nasıl girdik işin içine, lafı dağıttım Öznurcum. Uygun olmaya çalışıyorum ülkem üzere…”
“Anlatacak çok anı, yaşanacak çok kıssa var hocam” diyorum. Gün uzun, bu röportaj akşamı bulur, kahveler birden üçe çıkar, dört saate yakın sürer sohbet.
“SEYİRCİMİ ÖZLEDİM”
– “Lüküs Hayat”ı dört, “Cibali Karakolu”nu üç, “Hisse-i Şayia”yı üç kere seyrettim. Sizin oyunlarınızın dönemi uzun sürüyor ve her seyrettiğimde sizin replikler güncelleniyor.
“Cibali Karakolu”, Darülbedayinin 100. yılı münasebetiyle kuruldu. Sonra Hisse-i Şayia. Dolu gitti. Bir aylık bileti yarım saate bitiyordu. Ayıptır söylemesi, benim, beni seven seyircilerim var.
Şimdiye kadar daima tabldot yedim Türk Tiyatrosu’nda, hiç alakart seçme imkânım olmadı, bana ne verdilerse oynadım. Dramaturglar bana bir oyun arıyorlar. Fazla kalabalık olmasın, tadımla oynayalım. Seyircimi özledim.
– Yeni bir sinema sineması var “Oregon”, çekimler ne vakit?
Senaryosu Ümit Ünal’a ilişkin, direktör ise Kerem Ayan. Yarın başlıyorum. Bir yere teslim edilmek üzere arkadaşlarının sevdiği bir kaseti getiriyorlar, Şişli’de bir apartmana. O arkadaşları da konutta yok. Bir kapıcı Durmuş var apartman vazifelisi, bir de emekli albay var. Üstünü çıkarmış lakin huy tıpkı, sağa sola zart zurt ediyor, karısıyla da geçinememiş. Üst katta bir daire var orada kendi kahvesini kendi yapıp içiyor. Karımı da Nevra Serezli oynuyor.
– “Lüküs Hayat” 28 sene. Bu oyun neden bu kadar uzun sürdü. Seyirci bu oyunu neden çok sevdi?
1932 yılında yazılıp, 33’de sahnelenmiş bir operet. O yılların esprisi, dünya değişti, cumhurbaşkanları değişti, rejimler değişti, tiyatro anlayışı değişti, şu oldu bu oldu. Ama ana kanava, iskelet, filika olduğu yerde duruyordu. Ben onun etrafındaki birtakım gereksiz şeyleri ayıkladım, güncelleyerek zülfü yâre dokunmadan fincancı katırlarını incitmeden bir şeyler koydum. Onlarda güzele gitti. Kabul gördü. Kimse de aman bunu yapma etme demedi.
– Tiyatroda kemilkleşmiş ve bir türlü çözülemeyen bir takım sorunu var. Sizin de hassas olduğunuz bir bahis olduğunu biliyorum. Her fırsatta lisana getiriyorsunuz.
Ben bu tiyatroya girdiğim vakitte bir takım sıkıntısı vardı. Zira biz çok kalabalık bir topluluk değiliz Türkiye’de. 85 milyonda hepimizi toplasan meyhanede klarnet, keman çalan müzisyen- kadarız. Bunlara birer takım verilmesini istiyordum ben hâlâ da istiyorum. Özel tiyatrolarda vergiden muafiyet olsun.
Çocukların hepsi çok güç durumdalar. Nişanlılıklarını, evliliklerini erteleyenler var. Mesken bulamayanlar var, ana-babasının yanında oturmak zorunda olan var. Çocuk isteyip, çocuk sahibi olamayan var.
“KEMALLER HAYATIMDA ÖNEMLİ”
– 29. Adana Altın Koza Sinema Festivali’nde Türk edebiyatının en kıymetli muharrirlerinden Orhan Kemal’in ismini taşıyan, “Orhan Kemal Emek Ödülleri”ne kıymet görüldünüz.
Çok sevindim. 12 Eylül’de merasim… Manidar! Orhan Kemal üzere cuntaya karşı olan birinin mükafatını o tarihte almam bir tesadüf mü? Göndermemi yaptım 🙂 Konuşmamda da yapacağım.
Bu ödül beni çok onurlandırdı. Adana narenciye, pamuk yetiştiren bir kent lakin kültür de üretti. Muhsin Ertuğrul Anadolu’daki birinci kent tiyatrosunu Adana’da 60’lı yıllarda açtı. Sonra da Kayseri’de kardeş tiyatrosunu açtı. İkisinde de oynadım. Adana’da çok sanatçı yetişti. Adana Kemallerle ünlüdür. Kemaller, benim hayatımda da çok değerlidirler. Mustafa Kemal, Behçet Kemal, Namık Kemal, Yahya Kemal, Yaşar Kemal artık torunum Ali Kemal var. Orhan Kemal ve Yaşar Kemal zirvedeler.
“DEMOKRASİ SORUNU…”
– Benim herkese sorduğum meşhur soruma geldi sıra hocam.
Aman güç olmasın 🙂
– Türkiye’nin en büyük kederi sizce nedir?
An prestijiyle iktisat, tencere. İkincisi demokrasi sorunu var. Herkes her ne kadar demokrasi var diyorsa da, o sorun var. Bâtın, yaşayan bilir. Hava bulutlu diyorsun bana ördek dedin diyorlar. Hava bulutlu, hatta yağmurlu diye bilmeli, haykırabilmeli. Özgürlük! Bu ölçülü vaziyeti yaşanması lazım. Birtakım toplumsal çarpıklıkları ve siyasetteki yanlışlıkları söyleyebilmeli. 3-4 ihtilal görmüş birisiyim. Bunların getirdiği sorunları biliyorum. Türkiye’nin badirelerini üstü kapalı olarak bahsetmeye çalıştım. Bunlar benim problemlerim. Bir yerde sanat yasaklanmasın, heykeller alaşağı edilmesin. Kültür, Misakı Ulusal sonları içinde homojen olmalı.